Tình yêu – Nghệ thuật – hay Ước mơ?

Hôm nay nó không ngủ được nên lại đành ngồi viết bài nuôi Mầm. Thực ra thì đã tắt đèn nằm nghe nhạc chuẩn bị ngủ nhưng điện thoại vô tình nhảy đến bài Hôm nay tôi buồn. Đấy thế là nó cũng buồn lây. Lây rồi thì cứ để repeat hoài thôi.

Mọi người có bao giờ như vậy không? Chắc không phải một mình nó dở hơi thế đâu nhỉ? Nó cũng chẳng phải đứa nhạy cảm hay dễ xúc động gì mà còn thế thì chắc là đúng ha? Không biết mọi người thế nào nhưng sau một khoảng thời gian tự tìm hiểu về bản thân mình thì những lúc buồn luôn có 3 sợi dây để nó bám vào và ngoi lên: âm nhạc, sách và nghệ thuật.

Hay bây giờ mọi người cùng nó nghe bài hát này rồi đọc tiếp nhé! Cứ coi như là một lần thử nắm lấy sợi dây dẫn đến thế giới của nó xem cho vui vậy!

Nó dạo này tâm tình bất ổn đâm ra khó ngủ. Kì thực cũng chẳng có gì. Chuyện bình thường với đám du học sinh xa nhà đấy thôi. Làm gì có đứa nào không phải cú đêm dù cho bố mẹ ra sức quản thúc bằng mọi hình thức. Căn bản chúng nó chẳng ra trẻ con, cũng chẳng phải người lớn, cứ lo chuyện trên trời dưới biển hoài không chán. Nên thôi, cũng đành!

Bây giờ là 2 giờ sáng, nó đã kịp cuộn tròn trong chăn trước khi bắt đầu viết những dòng này, xung quanh tối thui, 2 tên mèo béo xấu tính giờ đã say giấc nồng, có chút ánh sáng từ chiếc laptop hắt lại, cùng lúc ấy bên tai văng vẳng:

“Chạy theo những ước mơ, bỏ quên đi những tháng năm…”

Òa ước mơ…

Ước mơ của mọi người là gì?

Ước mơ của nó chỉ đơn giản là sự kết hợp của những sở thích được duy trì từ bé. Dù cho quá khứ, hiện tại và tương lai có xảy ra bất kì chuyện gì, ước mơ cũng sẽ giữ nó thăng bằng tiến về phía trước. Mầm cũng là một phần của ước mơ ấy. Mọi người có bao giờ cảm thấy râm ran, sục sôi khi nhắc về điều mình hằng mong ước, hay chỉ cần có ý tưởng gì mới là dù có đang mơ màng cũng có thể bật dậy ngay để thực hiện nó? Nhưng rồi đôi khi lại cảm thấy cô đơn lạc lõng trên chính con đường mình đã chọn.

Nó thường xuyên như vậy.

Thế mới thấy con người ta dù ở bất kì giai đoạn nào cũng cần có sự ủng hộ từ gia đình, bạn bè và còn có thể từ tình yêu nữa. Có không dưới hai người từng nói với nó rằng đối với họ tình yêu vô cùng quan trọng, là không thể thiếu, là điều đã giúp họ có thêm động lực để đảm đương thật tốt những vai trò còn lại trong cuộc sống. Mặc dù với nó thì không phải vậy. Nói đến đây nó vô tình nhớ đến Marina Abramovic và Ulay, hai nghệ sĩ trình diễn vô cùng nổi tiếng trên trái đất này. Năm 1976, họ gặp nhau, yêu và sau đó quyết định sống và làm việc cùng nhau. Nghệ thuật của họ là đam mê, tiên phong và mạnh mẽ. Mối quan hệ phi thường của họ vẫn còn tồn tại trong những bức hình không thể xóa nhòa. Chắc mọi người cũng thắc mắc nghệ thuật của họ là gì mà lại được coi là phi thường, là biểu tượng. Với nó thì nghệ thuật mà họ cùng tạo nên là sự khơi gợi những góc khuất trong mối quan hệ của con người. Mỗi người sẽ có một định nghĩa riêng về tình yêu. Người đắng, kẻ ngọt. Với một số người đỉnh cao của tình yêu là hạnh phúc, với vài người khác thì tình yêu lại là nỗi buồn chất thành núi. Tình yêu là cuộc sống nhưng đôi khi lại như địa ngục. Tình yêu là màu sắc, là giai điệu, là mùi hương. Marina  và Ulay đã cùng nhau sáng tạo những định nghĩa về tình yêu, về cái tôi bằng chính đam mê của cả hai, rất độc đáo mà cũng rất thực. Những tác phẩm của họ như trò chơi thách thức sự bền bỉ, với ý tưởng xuyên suốt là tạo thành một thể hợp nhất hoàn toàn tin tưởng lẫn nhau. Chúng khiến khán giả phải tự nhìn lại và cảm nhận mối quan hệ của chính mình.

Vào tháng 7 năm 1976, 300 du khách đến Venice Biennale đã chứng kiến buổi trình diễn Relation in Space trong 58 phút. Cũng giống như mười ba tác phẩm khác trong serie “Relation”, nguyên tắc cơ bản là “Không diễn tập và không có kết thúc được dự đoán trước”. Từ hai phía của không gian nơi diễn ra màn trình diễn, Ulay và Marina tiến về phía nhau, dẫn đến va chạm và sau đó biến mất khỏi tầm nhìn. Đôi khi họ không xuất hiện lại trong 20 giây tiếp theo trước khi quá trình đó bắt đầu lặp lại. Trong giai đoạn đầu, Ulay và Marina nhẹ nhàng chạm vào nhau khi đi ngang qua. Nhưng bước đi dần dần chuyển sang chạy, sự va chạm ngày càng dữ dội. Bây giờ thì tắt nhạc đi và xem video quay lại màn trình diễn này nhé!

Relation in Space – 1976

Sinh sau đẻ muộn thật khổ, nếu lúc ấy nó cũng được trực tiếp chiêm ngưỡng tác phẩm này thì cảm giác sẽ thế nào nhỉ? Mọi người cũng thử tưởng tượng xem!  Mọi người có nghĩ rằng khi cùng thực hiện nhiệm vụ ấy họ dường như hợp lại thành một thể thống nhất không? Đầu óc họ có lẽ sẽ gạt bỏ hết mọi suy nghĩ lôi thôi và chỉ tập trung dồn toàn bộ sức lực vào duy nhất một việc đó là phá vỡ khoảng không ngăn cách họ, đến khi va chạm xảy ra thì theo “sách giáo khoa vật lý lớp 10” cơ thể họ sẽ cùng chịu đau đớn như nhau, để rồi họ tự mình đứng dậy, trở về điểm bắt đầu và lặp lại quá trình ấy nhưng mạnh mẽ hơn. Tâm hồn hai người họ liên kết sâu sắc với nhau bằng ánh mắt, bằng những cái va, bằng khao khát mãnh liệt và bằng tình yêu.

Một trong những tác phẩm táo bạo khác của họ là The other: Rest energy, Marina cầm cung trong khi Ulay giữ mũi tên, nhắm thẳng vào trái tim cô. Cả hai người đều kéo phần vũ khí của mình cho đến lúc mũi tên được kéo căng và chực bắn. Họ được lắp hai micro nhỏ trước ngực, do đó họ có thể nghe thấy nhịp tim của chính mình. Theo thời gian, nhịp đập của trái tim ngày càng trở nên dữ dội. Đó là một màn trình diễn ấn tượng, thể hiện sự tin tưởng và mạo hiểm trong những mối quan hệ sâu sắc, nó vừa đáng sợ lại vừa chân thực.

The other: Rest energy – 1980

Nếu nhìn theo khía cạnh tình yêu thì thời điểm bước vào một mối quan hệ cũng chính là lúc chúng ta lựa chọn trao cho người kia quyền được làm tổn thương mình. Nhưng đồng thời đó cũng là lựa chọn tin tưởng rằng họ sẽ bảo vệ ta khỏi những đau đớn chực chờ. Hai cá thể tại thời điểm đó cùng nhau thiết lập một liên kết dựa trên sự tin tưởng ấy, chỉ cần một sơ xuất nhỏ (dù từ chính bên trong hay do ngoại cảnh tác động) cũng có thể phá vỡ thế cân bằng của mối quan hệ này và gây sát thương.

Trong một buổi phỏng vấn Ulay đã chia sẻ Relation in movement là tác phẩm mà ông yêu nhất bởi nó mô phỏng lại khoảng thời gian năm năm ông và Marina rong ruổi trên chiếc xe tải nhỏ cũ kĩ. Họ đã từ bỏ cuộc sống ổn định của mình để cùng nhau làm nghệ thuật và tạo nên vô số kỉ niêm từ những trải nghiêm thực tế trong chuyến đi ấy. Đó cũng là khoảng thời gian hạnh phúc nhất của họ. Đáng ngưỡng mộ thật đó! Mấy ai có thể yêu và đồng thời cùng nhau chia sẻ đam mê trong công việc.

Relation in Movement

Họ đã đưa toàn bộ cuộc sống của mình vào trong tác phẩm. Mọi thứ đều được sắp xếp vào đúng vị trí của nó và cả chú chó Alba đã luôn theo họ trong năm năm đó. Trong tác phẩm này, Ulay lái xe thành hình vòng tròn trong một quảng trường ở Paris. Còn Marina ở trong xe theo dõi chuyển động và thông báo với bên ngoài số vòng họ đã hoàn thành qua một chiếc megaphone. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự tập trung cao độ. Sau một khoảng thời gian, vòng tròn màu đen dần hiện lên rõ nét trên quảng trường. Tổng cộng, Ulay đã lái được 2226 vòng trong 16 giờ.

Trong tác phẩm Breathing in/ Breathing out, hai nghệ sĩ đã kết nối miệng và lấy hơi thở ra của nhau. Mười bảy phút sau khi bắt đầu buổi biểu diễn, cả hai đều ngã xuống sàn nhà bất tỉnh, phổi của họ đã chứa đầy CO2. Màn trình diễn này khám phá ý tưởng về khả năng của một cá nhân trong việc tiếp nhận cuộc sống của người khác, trao đổi và phá hủy nó.

Breathing in/Breathing out

Sau mười hai năm gắn bó, Marina và Ulay quyết định thực hiện một cuộc hành trình để kết thúc mối quan hệ của họ. Họ đã đi qua Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc. Ulay bắt đầu từ sa mạc Gobi và Marina từ biển Hoàng Hải. Mỗi người đi bộ 2500 km ròng rã trong khoảng 6 tháng, họ gặp nhau ở giữa, ôm hôn, nói lời tạm biệt và không bao giờ gặp lại nữa. Với họ đó là một kết thúc lãng mạn cho mối quan hệ thần bí, đầy năng lượng và sự thu hút. Cô chia sẻ “Chúng tôi cần một kiểu kết thúc nào đó, sau một quãng đường khổng lồ như vậy để tiến về nhau. Kết thúc đó rất con người, rất kịch tính, như cái kêt của một bộ phim. Bởi sau cùng thì, dù có làm gì đi nữa, bạn cũng sẽ có một mình”.

The Lovers – 1988

Một mối quan hệ khi không còn tin tưởng nữa thì chia tay là điều tất yếu. Tin tưởng ở đây không nhất thiết phải là sự tin tưởng vào đối phương mà nó còn là sự tin tưởng vào sức mạnh của tình yêu, thứ liên kết hai con người với nhau. Khoảng thời gian sáu tháng ấy là khoảng lặng để hai người họ độc lập đối diện với chính bản thân mình. Đó là khoảng thời gian tự vấn và cũng là khoảng thời gian nhìn lại những kỉ niệm, những tình cảm đã có với nhau. Đó chắc chắn sẽ là khoảng thời gian cô đơn nhất nhưng đến sau cùng họ sẽ gặp nhau trong sự thật và tìm thấy bình yên cho riêng mình. Bởi đôi khi trong một mối quan hệ chúng ta cứ để bản thân mình bị cuốn đi trong những mơ màng mà không để ý những vết nứt đã xuất hiện từ bao giờ, đồng thời cũng vô tình quên mất chính bản thân mình. Có những người gặp nhau là để đi bên nhau đến cuối cuộc đời nhưng cũng có những người va vào nhau trong sự chia lìa đã định sẵn. Có lẽ ai đó sẽ nghĩ tại sao họ lại không muốn tiếp tục cuộc sống mà bao kẻ mơ ước ấy. Nhưng theo mọi người thế nào là mãi mãi. Đi với nhau đến cùng hay dừng lại để kỉ niệm về những ngày tháng đã sống hết mình vì nhau và vì đam mê trở thành vô giá?

Tại triển lãm MoMa hồi năm 2010, Abramović biểu diễn The artist is present. Trong buổi trình diễn này, Marina sẽ ngồi yên trong suốt 716 giờ, từng người sẽ được mời vào, ngồi đối diện và nhìn thẳng vào mắt bà. Mỗi người đều có thời gian không giới hạn, có người đã ngồi trước Marina suốt gần 90 phút, có người đã ôm ngực xúc động, có người oà khóc. Những người tham gia đã có khoảng thời gian đối diện với nỗi niềm thầm kín từ trong sâu thẳm và được chia sẻ, được thấu hiểu. Đây là nghệ thuật  của sự tin tưởng, sự kết nối và sự tĩnh lặng. Người nghệ sĩ tại đây đã đem đến niềm hạnh phúc lan tỏa. Trong số 1545 người đến ngồi đối diện với Marina, có một người mà đến bây giờ, sự xuất hiện đấy vẫn là một trong những khoảnh khắc đẹp và xúc động bậc nhất của nghệ thuật trình diễn.

The Artist is Present – 2010

Không hề cho biết trước, Ulay từ từ xuất hiện trong căn phòng và ngồi xuống trước mặt Marina. Sau hơn 22 năm chính thức rời xa nhau, Ulay ngồi trước mặt Marina như một cuộc tái hợp thiêng liêng của hai cái tôi đã từng là một. Marina đã vươn người lên và nắm chặt lấy tay của Ulay. Cả hai chỉ yên lặng, mỉm cười, nhìn nhau và rơi nước mắt. Sau một thời gian dài không có thông tin về nhau thì những điều họ muốn nói có lẽ không thể diễn tả hết bằng lời. Sự thinh lặng, ánh mắt và cái nắm tay ấy trở thành những phương tiện hoàn hảo nhất để một lần nữa kết nối hai tâm hồn ấy với nhau. Trong những giây phút ngắn ngủi của sự tĩnh lặng, họ đã chia sẻ với nhau những điều gì? Có lẽ chỉ đơn giản là niềm hạnh phúc khi được gặp lại nhau, được nhìn lại một mảnh ghép của cuộc đời đã hằn sâu trong tim mỗi người.

Còn các bạn, ngay lúc này có người nào bạn muốn gặp nhưng đã mất liên lạc từ lâu không? Đôi khi cùng trải qua một chuyện nhưng mỗi người sẽ có một cách riêng để nhớ về mảng kí ức ấy dẫn đến cách đối diện với nó cũng sẽ khác nhau. Nếu gặp lại người đó thì mọi người nghĩ chuyện gì sẽ xảy ra, thử tưởng tượng xem? Biết đâu trong giấc mơ đêm nay mọi người sẽ tìm được câu trả lời cho hai câu hỏi trên. Hẹn mọi người trong một bài viết bớt nhố nhăng hơn nhé!